Απόσπασμα - Για το στοίχειωμα, υπό ένα άλλο βλέμμα

...Δε θα μπορούσαμε να πούμε πως όλα τούτα στοιχειώνανε και στοιχειώνουν ακόμη το πατρικό της; Ίσως, υπό μια έννοια, αντίστοιχες εμπειρίες στοιχειώνουν τα πατρικά όλων μας. Ο τρόπος που τα κατοικούμε, όπως και κάθε τόπο, αφορά την ιδιαίτερη πάντα σχέση μας με τον κόσμο, τα όντα και τα πράγματα· μια σχέση «διαποτισμένη», και υπό καθεστώς συνεχούς ενημέρωσης, από παρελθούσες εμπειρίες –τραυματικές και ιαματικές– και προκατανοήσεις. Άλλωστε, είναι εύλογο πως δεν υπάρχει εμπειρία μου του χώρου, του όποιου χώρου, έξω από την ιστορικότητα της κατοίκησής μου, τόσο της φυσικής όσο και της νοερής. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει εδώ στα υπόγεια και στις σοφίτες, στα ερειπωμένα κτίρια, στα νεκροταφεία και αλλού. Όταν επισκεπτόμαστε τέτοιους χώρους δεν τους επισκεπτόμαστε βέβαια όπως ένας τοπογράφος που διενεργεί μετρήσεις. Πολλές φορές, τέτοιοι χώροι έχουν «ζωντανέψει» προτού καν τους επισκεφθούμε φυσικώ τω τρόπω. Αυτό βέβαια δεν αποτελεί ιδιότητα του χώρου, ούτε όμως εσωτερική υπόθεση ενός υποκειμένου. Ο χώρος δεν αποτελεί ανεξάρτητο πομπό νοημάτων, ούτε και στοιχειοθετείται από νοηματοδοτήσεις που μορφώνουν αυτά που κάθε φορά αντίκεινται, σε μια λογική πομπού και δέκτη εν κενώ – η πιστή παραμονή μας στην εμπειρία δε μας επιτρέπει να υποθέσουμε κάτι τέτοιο, κάνοντάς το να ακούγεται, τουλάχιστον υπό αυτό το φως, εγκεφαλικό. Εδώ δεν καταργείται, ούτε παραγνωρίζεται, η αλήθεια του γεωμετρικού χώρου, αλλά αναγνωρίζονται τα όρια αυτής ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύεται μια άλλη αλήθεια· αυτή του εμπειρατού χώρου. Αυτή είναι και που μας αφορά στη θεραπευτική ώρα, και είναι βασικό να καθίσταται ορατή η διαφορά, πόσο δε μάλιστα όταν η πελάτισσά μας μάς ξεναγεί στους τόπους που κάθε φορά την αφορούν. Σε κάθε περίπτωση, όταν κοιτάμε το «ίδιο» πράγμα, δεν κοιτάμε ποτέ το ίδιο πράγμα. Εδώ αποτυγχάνουν εκκωφαντικά τα κυρίαρχα θεωρητικά μοντέλα της ψυχολογίας, στο βαθμό που, αγκυρωμένα στο παράδειγμα υποκειμένου-αντικειμένου, μεταφράζουν την εμπειρία στη λογική εσωτερικών διεργασιών και μηχανισμών πυροδοτούμενων από σχετικά ερεθίσματα. Κατ´ αυτόν τον τρόπο, και εφόσον αναγνωσθούν ευλαβικά, δεν εισδέχονται με κανένα τρόπο αυτή καθαυτή την εμπειρία της θεραπευόμενης, αλλά την αφήνουν να πέσει στο κενό. Στην πραγματικότητα εξέρχονται από τη ζώσα εμπειρία της και τη συνομιλία μαζί της, καθώς παραμένουν στο θεωρητικό αυτό πεδίο όπου η εν λόγω εμπειρία εμφανίζεται ως α-νόητη και η ίδια η πελάτισσα ως παράλογη, αφού κινδυνολογεί εκεί όπου τα «αντικείμενα» στέκουν ήσυχα. Αν η βλάβη της δεν είναι αισθητηριακή, τότε οφείλει να είναι αντιληπτική, γενικότερα ψυχολογική ή ό,τι άλλο, πάντως βλάβη, δυσλειτουργία, αλλιώς το σύστημα σκέψης καταρρέει. Στη dasein-ανάλυση τα πράγματα εμφανίζονται διαφορετικά. Η εμπειρία της θεραπευόμενης δεν αποτελεί εσωτερικό επιφαινόμενο, αλλά είναι εκεί έξω. Η κατοίκηση είναι ζωντανή υπόθεση. Ο κόσμος δε μπορεί παρά να είναι έμψυχος. Η όποια απόσταση, ή και χάσμα ακόμη, μεταξύ ημών και των πραγμάτων αυτού, κατακρημνίζεται. Σε κάθε περίπτωση, δεν έχουμε εμπειρία του Είναι-έξω-από-τον-κόσμο. Δε μπορούμε παρά να είμαστε εν τω κόσμω. Δε μπορούμε παρά να αλλάζουμε αμφότεροι. Υπό αυτήν την έννοια, σε κάθε χώρο εισέρχομαι και λίγο διαφορετικός· αλλάζω μαζί του. Στρίβοντας στο στενό, είμαι ήδη, τρόπον τινά, κάποιος άλλος. Το στοίχειωμα λοιπόν, ως στοιχειοθετείν την εμπειρία μου, δεν είναι χαρακτηριστικό του χώρου ή ενός νου ξέχωρου, αλλά υπόθεση της κατοίκησής μου. Και η dasein-ανάλυση μπορεί να μένει στο ίδιο το φαινόμενο της κατοίκησης χωρίς να αποστρέφεται την εμπειρία στο όνομα της ορθολογικής σκέψης. Αυτό δεν την καθιστά ά-λογη, αλλά μια σκέψη που ξεπηδά από μια άλλη λογική. Το άκουσμά της καλεί την θεραπευόμενη να παραμείνει και να αφουγκραστεί την εμπειρία της, παρά την καλεί, ευθέως ή πλαγίως, να εχθρεύεται ορισμένα «δυσλειτουργικά» της κομμάτια. Την προσκαλεί, άκριτα και με σχετική αταραξία, να φωτίσει σκοτεινές ή δυσδιάκριτες πτυχές αυτής της εμπειρίας, και αν είναι δυνατόν να τις ονομάσει. Έτσι, και χωρίς να το στοχεύει, μπορεί να συντελέσει στην έκπτυξη της προσωπικότητας της θεραπευόμενης, στην απαγκύρωση από τρόπους και συμπεριφορές που κυριαρχούν ανάρμοστα, στη διάνοιξη δρόμων μέχρι πρότινος αφανών, στην επίτευξη μεγαλύτερων βαθμών ελευθερίας και απεξάρτησης στο καθημερινό διάγειν του βίου της...